Boekrecensie: Buma/Stemra, sedert 1913. Een geschiedenis
Voor hen die de berichtgeving over radio en televisie heel intensief volgen, is de �Buma/Stemra� zondermeer bekend. Recentelijk nog in een interview werd een producer uit de beginjaren van Hilversum 3 afgebeeld, waarin deze werd beschreven niet meer te zijn als iemand die de lijstjes voor de
Buma
diende te schrijven. Met andere woorden hij diende de lijst van de
gedraaide muziek van het programma in te vullen. Immers voor de
gedraaide muziek diende geld te worden afgedragen aan de Buma/Stemra. De
organisatie is de wettelijke behartiger van alle belangen van zowel de
Nederlandse als buitenlandse muziekauteurs en �uitgevers. De organisatie
die dus verantwoordelijk is voor het incasseren van de te betalen
vergoedingen en daarnaast het uitkeren van vergoedingen aan de
rechthebbenden. Kortweg gezegd is de organisatie de grote beschermer van
het (nationaal en internationaal) muziekproduct te noemen. En dan hebben
we het natuurlijk niet alleen over de muziek die via de radio wordt
gedraaid. Al bij het 25 jarig bestaan, in 1938, werd er al eens geopperd de geschiedenis van de organisatie in een overzichtelijk boekwerk neer te zetten. Het kwam er steeds niet van en pas in de begin jaren negentig van de vorige eeuw werd het idee weer opgepakt. Voordat er maar ook ��n woord op papier werd gezet voor het schrijven van het boek �Buma/Stemra, sedert 1913. Een geschiedenis�, diende er vele jaren intensief archiefwerk vooraf gedaan te worden. In het begin van deze nieuwe eeuw kon uiteindelijk een aanvang worden gemaakt, door Cor Witbraad, met het schrijven van dit zeer lijvige, 608 pagina�s dikke boek. Witbraad heeft sinds de jaren zestig in diverse functies gewerkt bij de onderneming, in laatste instantie als directeur cultuur/sociaal.
De laatste zeven jaar heeft Cor Witbraad intensief aan het boek gewerkt, waarbij het geworden is tot een historisch document dat � ondanks de lijvigheid � zeer goed is te lezen. Gekozen is voor een onderverdeling in tien thema�s, waarbij binnen de thema�s telkens diverse hoofdstukken de segmenten van de thema�s verder verduidelijken. Gekozen is hierbij voor korte duidelijk verklarende hoofdstukken, waardoor het ook voor niet historici zeker een goed te lezen boek is geworden.
Bij het schrijven van deze recensie heb ik me vooral gericht op de periode rond het 60 jarige bestaan van de Buma/Stemra, in december 1973. Met in gedachten de opdracht, die de toenmalige directeur van Radio Noordzee Internationaal � John de Mol sr., aan zijn presentatieteam gaf om speciaal jubileumprogramma te maken rond de jubilerende organisatie. In het kader van het jubileum kwam er een LP op de markt �Met zevenmijlslaarzen door 60 jaar Nederlandse lichte muziek� , een product dat heden ten dage nog een collectors item is. Alle � zeer divers - activiteiten die destijds in 1973 door de Buma/Stemra zijn opgezet met als doel de organisatie meer naar het volk toe te brengen, komen in een tussenhoofdstuk aan bod. En, zo meldt de publicatie, de diverse omroeporganisaties, inclusief de zeezenders, besteedden aandacht in hun programma�s aan de festiviteiten van de jubilaris.
Het was ook de tijd dat, eerst op kleine schaal en daarna veel opener en op grote schaal, de zogenaamde �witte lp�s� op de
markt
werden gebracht, waarbij de Buma/Stemra werd ontweken door geen rechten
af te dragen. Ikzelf kocht mijn eerste � en zo ver ik weet ook laatste �
witte LP (s) nadat ik met vreugde had vernomen dat het door mij bezochte
Popfestival in Kralingen (Rotterdam) op een 3 LP-set was uitgebracht.
Het vinyl was gewoon zwart van kleur met groene label stickers en werd
in ��n van de platenzaken in Groningen �van onder de tafel� verkocht.
Zoals nu uit het boek van Cor Witbraad blijkt is het juist deze LP-set
die de Stemra en de platenindustrie tot actie deed overgaan. Immers er
waren, niet offici�le cijfers, die aangaven dat van deze set 15.000 tot
20.000 exemplaren waren verkocht. Er volgden inbeslagnames op grote
schaal, maar vervolgingen bleven uit, die werden zogenaamd opgeschort.
Zeer uitgebreid wordt beschreven hoe deze vorm van piraterij destijds
werd onderzocht en aangepakt, van productieplek via distributie tot en
met de koper van de witte LP. Een naam verkregen omdat de allereerste
illegale LP inderdaad een wit label had. De strijd tegen de piraterij
had een aanvang genomen, een strijd die tot op de dag van vandaag wordt
gestreden en in het verhaal �Buma/Stemra, sedert 1913. Een geschiedenis�
uitstekend uit de verf komt. Ook kwam, bij het lezen van het eerste persbericht inzake deze publicatie, de vraag op in hoeverre de betaling van de rechten door de organisaties achter de zeezenders gedurende de legale periode, dus voor de invoering van de anti zeezenderwet in september 1974, is geweest. Welke van de organisaties achter de zeezenders hadden wel de rechten betaald en wat was er nu waar van de diverse publicaties in de dagbladen destijds inzake het niet nakomen van betalingen? Zou er ook iets terug te vinden zijn van de rechtszaak tegen Radio Caroline in Amsterdam, een zitting in oktober 1973? Hier volgde voor me een korte teleurstelling, gezien er slechts in ��n zin in een subhoofdstuk �Buma/Stemra en het geweten van de hitparade�, gewag wordt gemaakt dat er altijd een uitstekende verhouding was tussen de Buma/Stemra en Radio Veronica. Met andere woorden de leiding van Radio Veronica had destijds voor de juiste beslissing gekozen en betaald voor de te draaien muziek. Over de rechtszaak tegen de personen betrokken bij de Carolineorganisatie is echter in de publicatie niets terug te vinden. Het lijkt erop dat bij de beschouwing van de Nederlandse radiogeschiedenis ook deze keer weer de zeezenders in de kou zijn blijven staan, daar waar wel degelijk antwoorden konden worden gegeven op bepaalde vragen.
Voornoemd sub hoofdstuk over het geweten van de hitparade geeft trouwens een zeer duidelijk beeld over het ontstaan en de invoering van de Nationale Hitparade en de betrokkenheid van de rechtenorganisatie, die later weer zou worden afgezwakt mede onder druk van verschillende omroepen. Er zijn zeker meer hoofdstukken, die directe herinneringen oproepen. Ondermeer die waarin aandacht wordt besteed aan de niet gewenste banden die bepaalde programmamakers binnen de publieke omroepen zouden hebben gehad met de muziekindustrie. In de periode 1972 tot en met 1978 is er in tal van publicaties aandacht aan dit onderwerp besteed, waarbij achteraf blijkt dat het destijds aan informatie gebrachte, meer van horen zeggen was en tevens erg was opgeblazen.
Na het lezen van een tiental sub hoofdstukken voel ik me, ondanks het gemis van de antwoorden op de eerder gememoreerde vragen, een stuk rijker. Ik denk dan ook dat het dikke, en dus zware, boek zeker nog vaak op de leestafel zal komen te liggen.
Cor Witbraad, Buma/Stemra, sedert 1913. Een geschiedenis, Uitgeversmaatschappij Walburg Pers, Zutpen 2007.
ge�llustreerd in kleur en zwart-wit, genaaid gebonden, ISBN 978.90.5730.457.6, � 59,50 - 608 pagina's.
HANS KNOT
